Wat na de pandemie? Signalen en aanbevelingen na 2 jaar corona

Twee jaar coronacrisis weegt zwaar op de samenleving, op elke mens. Voor mensen die al in armoede leefden of kwetsbaar waren, heeft de crisis er extra zwaar op ingehakt. Van begin 2020 verzamelde het Netwerk tegen Armoede signalen en getuigenissen over de impact op het leven van mensen in armoede. Na twee jaar is de crisis helaas nog niet helemaal bezworen. Intussen komen daar de energiecrisis en de oorlog in Oekraïne bovenop en worden de gevolgen op middellange en langere termijn duidelijk. De structurele problemen die de coronacrisis op scherp stelde verdienen ook structurele oplossingen en maatregelen. De signalenbundel beschrijft de situatie na twee jaar coronacrisis en bevat signalen en ervaringen van mensen in armoede uit de verenigingen, maar ook aanbevelingen rond zeven thema’s: inkomen, sociaal isolement en vrije tijd, communicatie en toegankelijkheid van diensten, zorg en gezondheid, onderwijs, wonen en lokaal sociaal beleid.

Een warme schoolmaaltijd voor elk kind: een goed idee?

Het Netwerk tegen Armoede stelt een grote nood aan betaalbare warme maaltijden op school vast. Die nood is altijd al groot geweest bij kwetsbare gezinnen maar evenzeer bij gezinnen met voltijds werkende ouders. Het gezinsbudget staat alsmaar meer onder druk door de stijgende levensduurte, woon- en energieprijzen, en dat heeft helaas ook gevolgen voor wat er in de brooddoos van de kinderen zit. Door de coronacrisis beslisten scholen tijdelijk warme maaltijden te schrappen. Maar nu het weer mag, kiezen er ineens tientallen voor een definitieve stop. Dat is jammer, want voor kinderen in kansarmoede zijn zulke warme maaltijden noodzakelijk.

Rechten van mensen in armoede steeds meer onder druk

Het Netwerk tegen Armoede blikt jaarlijks terug op de opvallendste ontwikkelingen en trends in de verenigingen waar armen het woord nemen. 33 van de 57 verenigingen in Vlaanderen en Brussel namen deel aan de bevraging over 2021. Het was opnieuw een uitdagend jaar. Ook in 2021 bleven de hulpvragen pieken bij de verenigingen, en die waren al veel hoger in 2020. Voor 2021 zegt nog eens de helft van de respondenten meer hulpvragen te krijgen. De vragen gingen vooral over de coronacrisis, noodhulp, psychische hulpverlening, huisvesting, energie … Gelukkig konden de verenigingen hun deuren terug meer openen en werkten ze ook meer outreachend. Mensen in armoede maakten zich het meeste zorgen over hun huisvesting, energiefactuur, gebrek aan inkomen, eenzaamheid en bereikbaarheid van (online) diensten.

Nieuw coronabeleid wordt aanslag op portemonnee

Door de versoepelde quarantaineregels met meer zelftesten zullen mensen dieper in de buidel moeten tasten. In Vlaanderen leeft 1 op de 10 in armoede. Voor mensen in armoede is elke euro die ze extra moeten uitgeven een euro te veel, ook al betalen mensen met een verhoogde tegemoetkoming maar 1 euro voor een zelftest. Heidi Degerickx, coördinator van het Netwerk tegen Armoede, reageert in Het Nieuwsblad en De Standaard van 6/1/2022.

Koningin Mathilde ontmoet het Brugfigurenproject op Sinterklaasdag

Zoals ieder jaar vieren vele gezinnen In België op 6 december Sinterklaas. Voor gezinnen die in armoede leven, is dit echter vaak een moeilijke en stresserende dag. Zij hebben immers niet de middelen om hun kinderen op deze dag extra te verwennen. Zij willen niets liever dan dat hun kinderen zich op deze dag niet uitgesloten voelen en dat ze net zoals de andere kinderen niet vergeten werden door de Sint. Dit is jammer genoeg niet altijd mogelijk.
Daarom ging Koningin Mathilde vandaag, samen met UNICEF België en de regionale netwerken tegen armoede verenigd in het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding (BAPN), in gesprek met families en jongeren in armoede. In navolging van dit bezoek roepen BAPN en UNICEF België beleidsmakers op om structurele oplossingen te bieden voor de hoge kinder- en gezinsarmoede in ons land.
(foto: UNICEF België)

Buitenschoolse Opvang en Activiteiten als sterke schakel van geïntegreerd lokaal beleid

Het Vlaams Netwerk tegen Armoede, LEVL, de Gezinsbond en Demos hebben een gezamenlijks adviesnota uitgewerkt waar ze lokale besturen en hun partners willen aanmoedigen om buitenschoolse kinderopvang in te zetten als armoedebestrijder. Het nieuwe Decreet op de Buitenschoolse Opvang en Activiteiten (BOA) biedt lokaal kansen om bestaande (en nieuwe) activiteiten en diensten beter op mekaar af te stemmen in functie van optimale ontwikkelingskansen van kinderen en met extra aandacht voor kwetsbare kinderen. De strijd tegen gezinsarmoede lukt het best wanneer BOA een sterk onderdeel vormt van een geïntegreerde werking die de verbinding maakt tussen verschillende levensdomeinen zoals welzijn, werk/inkomen, gezin, vrije tijd, onderwijs en wonen. In de adviesnota, geïnspireerd op praktijken van Verenigingen Waar armen het Woord Nemen en andere basiswerkingen, stellen ze aan de lokale besturen en lokale aanbieders voor om een aantal belangrijke ambities na te streven ter realisatie van zo’n geïntegreerde aanpak voor kwetsbare kinderen en gezinnen.

Acties van armoedenetwerken op 17 oktober over heel het land vragen aandacht voor groeiende armoedeproblematiek

Op 17 oktober, de Werelddag van Verzet tegen Armoede, stellen de regionale netwerken
armoedebestrijding verenigd binnen het Belgisch Netwerk Armoedebestrijding (BAPN) het onrecht aan de kaak dat armoede nog steeds is Volgens de laatste armoedecijfers leven in België maar liefst bijna 2 miljoen mensen in armoede of lopen zij een zeer groot armoederisico (18.9% van de ganse bevolking). Dit cijfer houdt nog geen rekening met de impact van de coronacrisis en de overstromingen in juli. Deze crisissen hebben net mensen in armoede het hardst getroffen. De grootste oversterfte door het coronavirus was bij mensen in armoede. Werknemers in precaire jobs waren het minst goed beschermd door de sociale zekerheid, door de grote stijging van de uitgaven voor basisgoederen (voeding, elektriciteit, gas,…) raakten vooral zij in de problemen om hun facturen en huur te betalen. De overstromingen hebben vooral lelijk huisgehouden in de wijken waar mensen in armoede leven. Dit hoeft ons niet te verbazen. Zij wonen immers in goedkope huurhuizen die vaak in minder goede staat zijn en zich bevinden in de wijken die het minst goed gelegen zijn.

Luister ook naar oplossingen van mensen in armoede

Algemeen coördinator Heidi Degerickx en ervaringsdeskundige Cindy Van Geldorp pleiten in Apache voor meer maatschappelijke participatie van mensen in armoede aan de vooravond van de Werelddag tegen Armoede op 17 oktober. Ze pleiten ervoor dat mensen hun stem meer kunnen laten horen. Mensen in armoede kunnen zelf ook mee nadenken over oplossingen voor de problemen waarmee ze te maken hebben.

Teken samen met mensen in armoede de krijtlijnen uit. Maak ruimte voor échte participatie

De Werelddag van Verzet tegen Armoede vindt jaarlijks plaats op 17 oktober. Het is dé gelegenheid bij uitstek om wereldwijd de armoedeproblematiek onder de aandacht te brengen. Het Netwerk tegen Armoede koos dit jaar het ‘recht op maatschappelijke participatie’ als centraal thema. Mensen in armoede hebben vaak met uitsluiting te maken. Dat is tijdens de coronacrisis nog meer op scherp gesteld doordat afstandsonderwijs vaak niet lukte, door een krappe behuizing tijdens de lockdown, door hogere prijzen voor basisproducten ... Mensen in armoede willen gewoon mens kunnen zijn, ze willen graag ergens deel van uitmaken, zichzelf kunnen zijn en ontwikkelen … kortom deel uitmaken van de samenleving. Ze willen gezien en gehoord worden en de armoedecirkel doorbreken.
Het Netwerk tegen Armoede lanceerde de campagne rond 17/10 op maandag 11/10/2021.

Investeren in armoedebestrijding is investeren in welzijn én welvaart

In zijn Septemberverklaring sprak minister-president Jan Jambon over investeringen in welvaart om welzijn te bevorderen. Het Netwerk tegen Armoede mist de ambitie van de Vlaamse Regering om echt het verschil te maken op het vlak van armoedebestrijding en draait het graag om: investeer in welzijn en geef meteen ook een boost aan onze welvaart. Elke euro besteed aan mensen in armoede verhoogt hun koopkracht en draagt bij aan onze welvaart.

Boekencheck: drie procent leerlingen secundair heeft geen schoolboeken aan begin schooljaar

Uit Boekencheck van Krijt vzw blijkt dat drie procent van leerlingen in secundair onderwijs geen schoolboeken heeft wegens armoede. Het blijkt ook dat scholen een verschil kunnen maken. Dat staat in De Morgen van 24/9/2021.

Zorg voor betere voorwaarden voor schoolboeken kwetsbare leerlingen

‘Als je op een zwarte lijst staat, krijg je je schoolboeken niet. We roepen al jaren om het systeem te veran­deren, en onderhandelen over betere voorwaarden voor kwetsbare ouders. Maar er is geen interesse om daar iets aan te doen’, aldus Colette Victor van vzw Krijt in De Standaard van 22/9/2021.

Schaf warme maaltijden in scholen niet zomaar af

Door de coronacrisis beslisten scholen tijdelijk warme maaltijden te schrappen. Maar nu het weer mag, kiezen er ineens tientallen voor een definitieve stop. Jammer, vinden experts, want zo’n middagmaal is net dé manier om de gezondheid en gelijkheid te bevorderen.

Schoolkeuze is pas echt vrij als iedereen een geïnformeerde keuze kan maken

'Deze zomer was al nat en koud. Vanaf schooljaar 2023-2024 lopen kwetsbare leerlingen nog meer risico in de kou te blijven staan', schrijven Netwerk tegen Armoede, Welzijnszorg vzw, LEVL, Samenlevingsopbouw en Ides Nicaise van HIVA.

Zomerscholen dienen niet om alles op te lossen wat tijdens een schooljaar niet gelukt is!

In mei 2021 werkte het Netwerk tegen Armoede mee aan een webinar van Welzijnszorg over zomerscholen. We pleitten onder meer voor een aantrekkelijk aanbod van activiteiten, een niet-schoolse veilige setting, op basis van vrijwillige deelname, en een laagdrempelige organisatie. Zomerscholen dienen niet om alles op te lossen wat tijdens een schooljaar niet gelukt is!

Signalenbundel 2.0 - Corona één jaar later

Van bij het begin van de coronacrisis verzamelde het Netwerk tegen Armoede signalen en getuigenissen over de impact op het leven van mensen in armoede. Wat is de stand van zaken één jaar na de uitbraak van het virus? We vroegen het via de 58 verenigingen waar armen het woord nemen, Welzijnsschakels en ATD Vierde Wereld. De organisaties moesten noodgedwongen hun dagelijkse werking aanpassen. Ze gingen aan de slag met alternatieven om mensen in armoede te blijven bereiken en ondersteunen. De signalen en ervaringen zijn nu verzameld in de Signalenbundel 2.0.

Nieuw Vlaams Actieplan Armoedebestrijding gemiste kans voor effectieve en structurele aanpak van armoede

De Vlaamse Regering heeft op 25 september 2020 het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding 2020-2024 (VAPA) goedgekeurd. Het Netwerk tegen Armoede is tevreden dat er werk is gemaakt van een VAPA, ondanks de coronacrisis. In volle crisis mensen in armoede betrekken is geen evidente opgave maar doet geen afbreuk aan het belang van een participatief beleid. “Dit actieplan stelt  teleur: er is weinig te merken van structurele maatregelen die een reëel verschil kunnen maken”, aldus waarnemend algemeen coördinator Nicolas Van Praet. “Omgekeerd valt in tal van acties de nadruk op de individuele verantwoordelijkheid van mensen op. We willen nu al aangeven dat er méér zal nodig zijn voor een VAPA dat die naam waardig is.” 

Hoge schoolkosten horen geen #StreepDoorJeRekening te zijn

Eén op vijf jongeren in Vlaanderen groeit op in armoede, met een inkomen van minder dan 60% van het mediaaninkomen. Scholen en leraren proberen om jongeren een goede opleiding te geven met altijd maar minder middelen en tijd. Toch zijn leerlingen vaak het kind van de rekening. De Corona-periode heeft bij veel ouders en opvoeders hard gewogen Deze periode heeft ook gezorgd voor geldproblemen bij veel mensen. Het verlagen van de schoolkosten in het secundair onderwijs is daarom nog belangrijker dan ervoor. Tijd voor actie!

Gezinnen in armoede dreigen kopje onder te gaan in coronacrisis

Samen met andere armoedeorganisaties trekken wij al van bij het begin van de coronacrisis aan de alarmbel over de nefaste impact op kwetsbare gezinnen. Niet alleen (tijdelijk) werkzoekenden komen in de problemen. Voor mensen met een uitkering onder de armoedegrens is het leven flink duurder geworden. Het afstandsleren doet kinderen in armoede massaal afhaken, ondanks de inspanningen die heel wat scholen aan de dag legden. De alarmerende signalen die wij daarover aan het beleid overmaakten, werden aanvankelijk niet gehoord. Het beleid lanceerde wel een reeks noodmaatregelen om de ergste nood te lenigen, maar dat belette niet dat gezinnen zwaar in de problemen kwamen. Nu lijkt er toch een kentering in de maak. Of dat hopen we toch.

Laptopproject voor afstandsonderwijs mag geen financiële drempels opleggen

Netwerk tegen Armoede kreeg tal van signalen binnen van gezinnen die een 'gratis' laptop aangeboden kregen zodat hun kinderen afstandsonderwijs mee kunnen volgen. Gratis blijkt in dit geval nogal relatief te zijn, want sommige scholen geven met de laptop meteen een 'bruikleenovereenkosmst' mee met fikse schadevergoedingen als er iets zou mislopen. Onaanvaardbaar, want de scholen krijgen de laptops zelf kostenloos ter beschikking en zouden op die manier dus een schadevergoeding vragen voor laptops waar ze zelf geen cent aan uitgegeven hebben.

Armoedeorganisaties vragen prioriteit voor leerlingen met leerachterstand bij heropstart scholen

Armoedeorganisaties (Netwerk tegen Armoede, Uit de Marge, Welzijnszorg, Welzijnsschakels, ATD Vierde Wereld, Samenlevingsopbouw), samen met Vluchtelingenwerk Vlaanderen, reageren verbijsterd op verklaringen van de minister in het Vlaams Parlement. Afstandsleren is lang niet het succesverhaal dat minister Weyts er nu van probeert te maken. Wij vragen dringend dat bij de heropstart van scholen prioriteit gegeven wordt aan kwetsbare leerlingen. Anders dreigen duizenden leerlingen definitief af te haken.

Start niet met pre-teaching als een pak leerlingen uit de boot dreigt te vallen

Pre-teaching dreigt voor een pak leerlingen uit te draaien op een mislukking. 10.000 laptops zouden er tegen maandag verdeeld worden onder kwetsbare gezinnen. In het beste geval zullen ze pas over enkele weken op hun bestemming zijn. Bovendien geven scholen zelf aan dat er voor het secundair onderwijs alleen al minstens 18.500 moeten zijn om alle noden te lenigen. Voor Netwerk tegen Armoede is het duidelijk. Scholen noch gezinnen zijn klaar voor pre-teaching. En de gezinnen in armoede, vluchtelingen, jongeren in kwetsbare situaties… al helemaal niet. En laat dat nu net de groep zijn, de leerlingen met zogenaamde ‘lage sociaal-economische status’ (SES), die in ‘normale’ omstandigheden al het grootste slachtoffer is van de ongelijkheid in ons onderwijs. Daarom pleiten wij samen met de andere armoedeorganisaties voor uitstel van pre-teaching via afstandsonderwijs en de uitrol van alternatieven, zoals gericht lesaanbod op school voor kleinere groepen leerlingen.

Geef kwetsbare leerlingen na de paasvakantie ondersteuning op school

Als de scholen ook na de paasvakantie dicht blijven, dreigt de onderwijskloof tussen leerlingen onoverbrugbaar te worden. Zeker als er ondertussen ook nieuwe leerstof aangereikt wordt. Daarom pleiten Netwerk tegen Armoede, Welzijnszorg, Welzijnsschakels, ATD Vierde Wereld en Samenlevingsopbouw voor maximale ondersteuning op de school zelf voor leerlingen die dat nodig hebben.

Gelijke onderwijskansen bij coronamaatregelen

Door de Coronamaatregelen worden scholen plots met bijzonder veel uitdagingen geconfronteerd. Natuurlijk moeten eindtermen of diploma’s niet op 3 weken behaald worden. Een opschorting van lessen is voor de slaagkansen van de meeste leerlingen daarom ook geen catastrofe. Maar denken we ook nu aan gezinnen in armoede? Zodat de ongelijkheidskloof niet nog groter wordt?
We zien alvast allerlei mooie initiatieven ontstaan in en rond scholen, op vlak van internetabonnementen, beleid… Die goede praktijken proberen we te bundelen ter inspiratie.

Vooroordelen vergroten onderwijskloof

Vooroordelen duwen kansarme leerlingen vaak ten onrechte in TSO- of BSO-richtingen, terwijl hun capaciteiten daar niet altijd bij aansluiten. Dat blijkt uit onderzoek van de VUB. Het is jammer dat de minister van Onderwijs die realiteit niet wil onderkennen. Guy Malfait van onze landelijke vereniging ATD Vierde Wereld schreef een reactie.

Spots op gelijke onderwijskansen

De Vlaamse Onderwijsraad (Vlor) boog zich, op vraag van de vorige minister van Onderwijs (Hilde Crevits) over de vraag: hoe komen we tot een krachtig beleid voor gelijke onderwijskansen (GOK-beleid)? Het GOK-decreet bestaat al bijna 20 jaar, maar toch blijft de ongelijkheidskloof in ons onderwijs groot. Wat is er nodig om hier de langverwachte en broodnodige stappen vooruit te zetten?

Maak je sterk tegen armoede op school

Een grote groep leerlingen uit gezinnen met laag inkomen ziet zijn onderwijskansen beperkt door financiële tekorten. Hun ouders hebben moeite om de schoolfactuur te betalen. Zelf voelen ze zich vaak uitgesloten: omdat ze niet de richting kunnen volgen waar hun talent en passie ligt, omdat ze soms moeten afhaken voor schooluitstappen of omdat ze het schooljaar moeten starten zonder het nodige lesmateriaal. De financiële en sociale drempels duiken voortdurend op in de klas en dat is onaanvaardbaar. Daarom werkten mensen in armoede zelf een handleiding uit over hoe een school de kosten binnen de perken kan houden én hoe je als directie en leerkrachtenteam op een open en respectvolle manier met kwetsbare gezinnen kunt communiceren.

Mo*Talk: Hoe dichten we de onderwijskloof

Op 4 december was collega Nele Schroyen te gast bij deBuren voor een MO*talk over onderwijsongelijkheid. Ook te gast waren de Nederlandse onderzoeksjournaliste Anja Vink en Open-VLD politica Sihame El Kaouakibi. Gespreksleider Gie Goris leidde het thema in, dat niet toevallig brandend actueel was; de PISA-resultaten (een onderzoek dat om de drie jaar peilt naar de vaardigheden van 15-jarigen) waren immers hét nieuws van de dag – en die waren opnieuw niet fraai, vooral als we kijken naar de link tussen sociaal-economische status en prestaties.

Commissie geeft duidelijke richtlijnen voor samenwerking tussen scholen en boekenleveranciers

Na een klacht van het Netwerk tegen Armoede heeft de Commissie Zorgvuldig Bestuur duidelijke richtlijnen uitgevaardigd voor de samenwerking tussen scholen en boekenleveranciers. Die moeten er voor zorgen dat geen enkel kind het schooljaar moet starten zonder de nodige boeken en het nodige schoolmateriaal, ongeacht de financiële situatie van de ouders.

Indra, alleenstaande moeder van drie: "Schoolkosten bezorgen mij soms slapeloze nachten

“Ik lig er soms nachten wakker van, van die schoolfacturen.” Dat zegt Indra uit Erpe-Mere, werkende alleenstaande moeder van drie kinderen. “Het zijn natuurlijk niet de enige facturen die ik op mijn bord krijg, maar het zijn wel de facturen die je absoluut niet wil laten liggen. Je kinderen gaan toch voor?”