Te veel mensen die nood hebben aan sociale bescherming verloren de laatste jaren rechten door allerlei kleine hervormingen. Denk bijvoorbeeld aan de diplomavereisten en leeftijdsvoorwaarden voor de uitkeringen voor werkzoekende schoolverlaters of de nieuwe berekeningswijze bij deeltijds werk voor ziekte- en invaliditeitsuitkeringen. Nu eens is het gevolg een verlaging van de uitkering, dan weer dat mensen er geen recht meer op hebben. Steeds vaker schuiven mensen ook door van het ene systeem van sociale bescherming naar het andere, met steeds andere voorwaarden en eisen. Korte periodes zonder inkomen tussenin zijn steeds minder een uitzondering, met alle gevolgen vandien.

De verplichting om zelf verschillende documenten en bewijzen in te dienen en allerlei administratieve stappen te zetten, zorgen voor extra ‘non-take up’, niet-gebruik van rechten. Het resultaat is bijkomende uitsluiting en verarming. Hoog tijd dus om te snoeien in de steeds strengere voorwaarden en de uitkeringen een pak toegankelijker te maken. Tegelijk moet maximaal ingezet worden op automatische rechtentoekenning.

Na stopzetting van haar ‘artikel 60’ arbeidscontract via het OCMW, schrijft Chantal zich in bij de VDAB. Ze krijgt de ene onaangepaste jobaanbieding na de andere. Ofwel mist ze ervaring, ofwel valt de job moeilijk te combineren met de zorg voor haar kinderen. Zo krijgt ze jobs aangeboden op afgelegen plaatsen en in shifts, terwijl ze geen auto heeft en geen opvang voor haar jongste … Chantal neemt de ene interim na de andere aan. Ze werkt vooral als poetshulp, vaak deeltijds en aan een minimumloon, met een aanvullend stuk ‘dop’.

Maar ze valt ziek. Ze heeft astma en blijkt allergisch voor chemische poetsproducten. Ze zit meer dan een jaar thuis met een uitkering van de mutualiteit. Ze wil heel graag terug werken, maar de huisarts raadt dat af. Ze mag in geen geval terug gaan poetsen.

Bij een controle vindt de adviserend geneesheer van de mutualiteit haar ‘onvoldoende arbeidsongeschikt’. Hij ‘geeft’ haar ‘maar’ 55% (ter vergelijking: 66% ‘verminderd verdienvermogen’ = volledig arbeidsongeschikt). De huisarts suggereert deeltijds werk in combinatie met deels behoud van invaliditeitsuitkering. Maar daar gaat de adviserend geneesheer niet op in. Ze wordt geschorst van invaliditeit en komt terug op de ‘dop’ terecht. Op aanraden van de huisarts vraagt ze via de vakbond bij de RVA 33% arbeidsongeschiktheid aan. Daardoor kan ze aangepast werk aannemen en zakt haar werkloosheidsuitkering niet verder. Ze krijgt echter opnieuw mails met onaangepaste aanbiedingen van de VDAB. Er gaan al gauw enkele maanden over.

De VDAB roept haar ook op voor een gesprek en vraagt om bewijzen van sollicitatie. Ze is het beu om ‘af te hangen van anderen’ en wíl werken. De lage uitkering zorgt voor geldzorgen en intussen ook de eerste schulden. Via een kennis vindt ze uiteindelijk een job in een groot magazijn van een bedrijf. Omwille van onvoldoende ervaring moet ze toch poetsen. Ze heeft geen keuze en neemt de job aan, maar valt regelmatig enkele dagen ziek. Ze blijkt ook de combinatie met de opvang van haar dochtertje onderschat te hebben.

Bovendien gaat ze er financieel op achteruit: de voor- en naschoolse opvang, haar transport naar het werk, de lunch ’s middags kosten geld. Ze houdt het uiteindelijk maar een half jaar vol. Na tussenkomst van de huisarts ontslaat de werkgever haar ‘wegens medische overmacht’. Ze staat terug op werkloosheidsuitkering. Intussen maken schulden, problemen met haar oudste, verlies van moed bij de zoektocht naar werk … dat ze ‘slordig’ wordt. Ze mist 2 oproepen van de VDAB voor een controlegesprek en wordt geschorst voor 3 maanden. Ze zit zonder inkomen en stapt naar het OCMW.

Het OCMW kent een leefloon toe, maar de aanvraag sleept enkele weken aan en in afwachting zit ze zonder inkomen. Ze slaat voor het eerst een maand huur over, ze krijgt ook meerdere herinneringsbrieven voor haar andere schulden. Ze vraagt om budgetbeheer en schuldbemiddeling maar het OCMW weigert. Eerst omdat ‘haar situatie niet erg genoeg is’ en omwille van een wachtlijst. Nadien, wanneer haar situatie verergert, omdat het OCMW vindt dat ze te weinig middelen heeft om schuldeisers een realistisch afbetalingsplan voor te stellen.

Ze raakt nadien terug op de ‘dop’, maar heeft intussen een tweede maand huurachterstal opgebouwd. Ze wordt door het sociaal verhuurkantoor uit haar huurhuis gezet. Haar officieel adres wordt ambtelijk geschrapt, waardoor de uitbetaling van haar werkloosheidsuitkering stopt. Nadien maakt de VDAB daar een schorsing van 3 maanden van omdat ze ‘niet actief zoekt naar werk’. Ze
komt in de crisisopvang van het CAW terecht, maar moet na enkele weken naar de opvang in een andere streek. Met de hulp van een kennis en één van onze verenigingen vindt ze een nieuwe huurwoning en vraagt ze collectieve schuldenregeling aan.

Na een zeer moeilijke periode van 1,5 jaar komt ze stilaan terug boven water. Vooral de collectieve houdt haar nu recht, ze heeft een goede schuldbemiddelaar die haar vaste rekeningen betaalt en voor een vrij ruim leefgeld zorgt. Ze is intussen ook ‘terug aan boord’ in de sociale zekerheid, met opnieuw een deeltijdse werkloosheidsuitkering. Ze vindt op eigen initiatief tot 2x toe een nieuwe job, weliswaar als… poetsvrouw. Eerst, na de aanschaf van een goedkope tweedehandswagen, in een dienstenchequebedrijf. Daarna in een zorginstelling voor bepaalde duur en terug bij een dienstenchequebedrijf … Maar ze valt wel nog regelmatig uit door ziekte door het onaangepast werk en de collectieve schuldenregeling geeft een heel dubbel gevoel. Ze is erdoor beschermd tegen erger, maar ze voelt er zich bijzonder onvrij door. Ze heeft het er moeilijk mee dat ze eigenlijk niet rechtstreeks de vruchten plukt van haar werk. Haar hoger inkomen wordt immers afgeroomd voor de collectieve schuldenregeling. Tegelijk is ze bang dat ze vroeg of laat toch terug langdurig ziek wordt. Ze vreest ook het moment waarop de collectieve schuldenregeling zal aflopen en ze terug zelf haar rekeningen zal moeten beheren …