Ziek maakt arm en arm maakt ziek. De ongelijkheid in het gebruik van gezondheidszorg en de gevolgen ervan voor mensen in armoede wordt jaar na jaar bevestigd. Mensen in armoede hebben te maken met veel meer ongezonde levensjaren en zelfs vroegere sterfte.

Mensen met een laag inkomen stellen gezondheidszorg minder vaak uit met een derdebetalersregeling. Sinds 2015 is de derdebetalersregeling in de eerstelijnszorg er voor iedereen met verhoogde tegemoetkoming. Dat is echter onvoldoende om de grote gezondheidskloof tussen arm en rijk te verkleinen. Een aanzienlijk deel van de groep rechthebbenden krijgt nog altijd geen verhoogde tegemoetkoming omdat dat niet automatisch gebeurt. Deze groep mensen is onvoldoende geïnformeerd en ervaart administratieve drempels. Daarnaast is er ook een belangrijke groep van mensen met een inkomen net boven de inkomensgrens van Verhoogde Tegemoetkoming. Zij zijn nochtans ook financieel kwetsbaar, zoals blijkt uit de opeenvolgende crisissen en de koopkrachtcrisis van 2023.

De beste garantie en preventie van gezondheidsproblemen is een veralgemening van de derdebetalersregeling voor iedereen in de eerstelijnszorg. Het Netwerk tegen Armoede pleit voor een uitbreiding van de derdebetalersregeling naar alle huisartsen, maar ook naar andere zorgverstrekkers in de eerste lijn, zoals kinesitherapie en (thuis)verpleging. Daarnaast vragen we ook de invoering van de derdebetalersregeling voor consultaties van geneesheer-specialisten (tweedelijnszorg) na doorverwijzing voor mensen met een verhoogde tegemoetkoming.

In dit kader van de betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg is het een must de conventietarieven te verdedigen en bewaken. De conventietarieven zijn cruciaal in de bescherming van patiënten tegen armoede. Het Netwerk tegen Armoede stelt vast dat steeds minder artsen geconventioneerd zijn. Daardoor ontwikkelde zich de voorbije jaren een duale gezondheidszorg, zeker in de tweede lijn. Mensen in armoede consulteren minder snel en minder vaak specialisten-artsen in het ziekenhuis of maken minder gebruik van tandzorg. Mobiliseer en sensibiliseer alle artsen om zich te conventioneren. Geconventioneerde artsen zouden de norm moeten blijven. De overheid kan hierop aansturen in de onderhandelingen met de artsensyndicaten en de vormgeving van de financiering van onze gezondheidszorg.

Deze aanbeveling betreft het federale beleidsniveau.

Een steeds groter tekort aan tandartsen in Vlaanderen en Brussel belemmert de toegang voor mensen die geen vaste tandarts hebben. Zeker mensen in armoede die tandartsbezoek uitstellen, komen zo in een spiraal terecht van grotere tandproblemen en daaraan gelinkte gezondheidsproblemen. Daardoor kunnen ze niet zomaar terecht bij een tandarts als het dringend is. Verhoog daarom het aantal studenten dat tandarts mag worden. Zo kan iedereen lokaal bij een tandarts terecht op een redelijke termijn. De huidige schaarste leidt tot het verder afstoten van mensen die niet regelmatig naar de tandarts (kunnen) gaan en dus tot grotere gezondheidsongelijkheid.

Bovendien zijn steeds minder tandartsen geconventioneerd. Daardoor komt de betaalbaarheid van tandzorg nog meer onder druk. Het Netwerk tegen Armoede stelt een duale samenleving vast door een tekort aan tandartsen in combinatie met de de-conventionering en de grote kostprijs van curatieve tandzorg. Mensen in armoede hebben frequent zeer grote tandproblemen wat leidt tot sociale uitsluiting en verdere marginalisering. Stimuleer de conventionering van tandartsen met ondersteunende maatregelen om de-conventionering financieel en moreel te ontmoedigen.

Positief is dat de federale regering in januari 2023 besliste dat tandzorgen voor kinderen en jongeren tot 19 jaar kosteloos wordt (ipv 18 jaar voorheen). Dit is een goede maatregel die de drempel verlaagt voor ouders om met hun kinderen regelmatig de tandarts te bezoeken. Zo kan ook preventieve tandzorg op jonge leeftijd ingang vinden. Helaas blijft tandzorg te duur voor al wie in armoede leeft en 20 jaar of ouder is. Het Netwerk tegen Armoede pleit voor een veralgemeende toepassing van het derdebetalerstarief voor tandzorg voor iedereen én een betere terugbetaling van tandzorg binnen de verplichte ziekteverzekering.

Deze aanbeveling betreft het federale beleidsniveau.

Meer dan de helft van de kinderen en jongeren in kwetsbare situaties voelt zich slecht in zijn vel. Tegelijkertijd variëren de wachttijden voor bijzondere jeugdhulp gemiddeld van 3 tot 6 maanden. Werk de lange wachttijden voor toegang tot psychologische hulp voor kinderen en jongeren weg.

Het Netwerk tegen Armoede trekt mee aan de alarmbel en pleit ervoor om laagdrempelige ontmoetingsplaatsen voor kinderen en jongeren te voorzien. Deze ontmoetingsplaatsen zijn ankerpunten. Het Netwerk tegen Armoede ziet de ontwikkelingen binnen het geïntegreerd jeugddecreet als een toegevoegde kans (naast eerstelijnszorg) voor de subsidiëring van vindplaatsgerichte psychologische ondersteuning binnen het jeugdwerk. Tal van armoedeverenigingen uit Vlaanderen en Brussel, evenals jeugdwerkingen gericht op maatschappelijk kwetsbare kinderen en jongeren, experimenteren al met vindplaatsgerichte psychologische ondersteuning binnen hun werking. Deze goede praktijkvoorbeelden moeten meer aangemoedigd en structureel ondersteund worden, gezien het de drempel naar psychologische ondersteuning enorm verlaagt.

“Psychologische hulp moet laagdrempelig zijn, en voor een lange termijn. Ik heb al acht verschillende therapeuten gehad, en het is heel vermoeiend als je elke keer opnieuw je levensverhaal moet vertellen. Je moet elke keer opnieuw van 0 beginnen. Als je ergens bent waar het vertrouwd is, waar je je op je gemak voelt… en er komt een therapeut die je kent ter plaatse, dan verdwijnen ook heel wat drempels. Je moet ook niet meer bellen om een afspraak te maken.” - een jongeman, 17 jaar

Deze aanbeveling betreft het Vlaamse beleidsniveau.