Open brief over ontwerp aanpassing van Vlaamse sociale bescherming
Open brief aan Vlaamse parlementsleden over ontwerp aanpassing van Vlaamse sociale bescherming naar aanleiding van een hoorzitting op 26 mei 2021
De Vlaamse Regering stelde in haar regeerakkoord voor om de toegang tot de Vlaamse Sociale Bescherming aan te passen. Met een ontwerpdecreet wil zij nu deze aanpassing, die eerder ingegeven lijkt door ideologische symboolpolitiek dan door reële noden, effectief uitvoeren.
Met deze brief vragen verschillende middenveldorganisaties aan de parlementsleden om stil te staan bij de maatschappelijke en juridische bezwaren tegen het ontwerpdecreet en dit ontwerp niet goed te keuren.
Vlaamse sociale bescherming gebruikt zorgpremies om meer dan 300.000 zorgbehoevende mensen elke maand te versterken met zorgbudget
Wie ziek is, kan in België rekenen op de federale sociale zekerheid voor de terugbetaling van dokterskosten, medicatie en andere ziektekosten. Daarnaast is er de Vlaamse sociale bescherming, die een zorgbudget geeft aan mensen die gedurende een lange periode veel zorg nodig hebben.
Ruim 4,5 miljoen mensen betalen elk jaar de zorgpremie voor de Vlaamse sociale bescherming. Die jaarlijkse zorgpremie bedraagt 54 euro, of 27 euro voor mensen met een laag inkomen. De Vlaamse sociale bescherming gebruikt die zorgpremies om meer dan 300.000 zorgbehoevende mensen elke maand te versterken met een zorgbudget.
Het wijzigingsdecreet
Met het ontwerpdecreet wil de Vlaamse regering drie wijzigingen doorvoeren:
- in eerste instantie wil zij de toegang tot de zorgbudgetten slechts toekennen na maar liefst tien jaar verblijf in België, waarvan vijf jaar ononderbroken, en het voldoen aan de inburgeringsplicht. Om conform te zijn met het Europees recht wordt verblijfsduur in een andere EU-lidstaat wel meegerekend. Ben je hier minder lang? Pech, geen zorgbudget. Zelfs als je hier werkt, woont, Nederlands geleerd hebt en actief deelneemt aan de samenleving.
- ten tweede wil de regering ook een verblijfsvoorwaarde van vijf jaar ononderbroken, wettig verblijf op het grondgebied opleggen, samen met het voldoen aan de inburgeringsplicht, voor wie aanspraak wil maken op de vermindering van de zorgpremie
- ten derde wordt een dossiertaks ingevoerd, die men moet betalen als men beroep aantekent
Het invoeren van dit soort voorwaarden is niet nieuw: onder de Zweedse (federale) coalitie werd voor het recht op de inkomensgarantie voor ouderen (IGO) en de inkomensvervangende tegemoetkoming voor personen met een handicap (IVT) de voorwaarde ingevoegd dat de aanvrager ten minste tien jaar een werkelijk verblijf in België moet gehad hebben. Het Grondwettelijk hof heeft tot tweemaal toe de invoering van een tienjarige verblijfsduurvoorwaarde voor de IGO en de IVT vernietigd.
Dit ontwerp van de regering is een opstap om de sociale bescherming voorwaardelijk te maken en dus een gevaarlijk precedent voor iedereen. Terecht maakte de Raad van State brandhout van het voorontwerp van decreet. De regering blijft echter (ideologisch) blind voor deze kritiek en heeft het ontwerp ongewijzigd ingediend in het Vlaams Parlement.
Bezwaren
Het ontwerp van decreet breekt het principe dat sociale zekerheid op gelijke wijze toegankelijk moet zijn voor iedereen. De financiële toegankelijkheid tot kwalitatieve zorg en het solidair verzekeringsprincipe moeten voorop blijven staan en dat wordt nu niet meer gegarandeerd.
Voor toegang tot het zorgbudget wordt op dit moment geen voorwaarde gesteld dat men eerst bijgedragen moet hebben voor men van dit recht kan genieten. Er bestond wel reeds een voorwaarde van vijf jaar legaal verblijf om toegang te krijgen tot een zorgbudget. Nu wil men deze voorwaarde zo maar even verdubbelen tot tien jaar, wat een enorm verschil betekent in de praktijk. Sommigen die vandaag recht zouden hebben op het zorgbudget, zullen dat morgen niet meer hebben. Als men bovendien de redenering dat men eerst moet bijdragen helemaal doortrekt, zouden binnenkort ook alle jonge mensen geen toegang meer kunnen krijgen tot een zorgbudget.
Je moet ook vijf jaar legaal in België verbleven hebben en een inburgeringsattest behaald hebben, waarvoor de voorwaarden vandaag nog moeilijker worden gemaakt met de aanpassingen aan het inburgeringsdecreet, om toegang te krijgen tot een lager tarief. Dat zou de integratie bevorderen, terwijl het tegendeel waar is. Het lagere tarief is specifiek bedoeld voor mensen met een lager inkomen en moet rekening houden met de financiële draagkracht van de betrokkene. In het licht van die doelstelling valt niet te verantwoorden dat een onderscheid wordt gemaakt op grond van criteria die niets te maken hebben met financiële draagkracht. Het is moeilijk te begrijpen hoe het laten betalen van een hogere premie door personen die het financieel al moeilijker hebben, de integratie zou bevorderen.
Ook de dossiertaks die men wil invoeren voor het instellen van een administratief beroep vormt een bijkomende drempel tot het verkrijgen van rechten binnen de Vlaamse sociale bescherming. Deze drempel kan, minstens voor bepaalde personen, veel groter zijn dan de Vlaamse Regering nu inschat of aangeeft.
Artikel 23 van de Grondwet stelt dat iedereen recht heeft op sociale zekerheid. Hoewel dit in de praktijk geen nieuwe rechten geeft aan mensen, verbiedt dit artikel dat bestaande rechten worden afgebouwd. En daar knelt nu juist het schoentje.
Terecht stelt de Raad van State dat het ontwerpdecreet in strijd is met artikel 23 en een achteruitgang betekent in de sociale bescherming. Een aanzienlijke achteruitgang bovendien. Zonder dat de regering een reden van algemeen belang aanvoerde om deze achteruitgang te verantwoorden.
Zoals deze Vlaamse regering wel meer doet, tracht ze ná het advies van de Raad van State alsnog een reden op te geven. Deze reden draagt een duidelijke ideologische stempel: je zou pas recht hebben op het zorgbudget als je hebt bijgedragen. Dit zou nodig zijn om de financiële houdbaarheid van de Vlaamse sociale bescherming te behouden. Nochtans worden nergens concrete cijfers aangehaald die aantonen dat dit nodig is, integendeel: in de memorie van toelichting wordt aangegeven dat het om maximaal een duizendtal personen zou gaan.
Het ontwerp van decreet ruilt de universaliteit van de sociale zekerheid als mensenrecht in voor een eng, nationalistisch perspectief: waar men als “hier geboren en getogen Vlaming” sowieso recht heeft op een zorgbudget, ongeacht het feit of men bijgedragen heeft of niet door het betalen van zorgpremies, moet men als nieuwkomer eerst bijgedragen hebben om zo “waardig” te zijn om van dit recht te mogen genieten. Dit creëert verschillende categorieën van burgers, die aan verschillende voorwaarden moeten voldoen om toegang te krijgen tot essentiële zorg.
Artikel 10 en 11 van de Grondwet omvatten het gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel. De Raad van State stelt met reden dat het ontwerpdecreet in strijd is met deze artikelen: door de nieuwe voorwaarden wordt een onderscheid gemaakt tussen verschillende burgers, zonder dat dit onderscheid op een objectief criterium berust en het redelijk verantwoord is.
Conclusie
De Vlaamse Regering moet de sociale grondrechten respecteren en mag niet discriminerend handelen. Iedereen die een zorgnood heeft, moet daarvoor geholpen worden en middelen ter beschikking krijgen. Wie zorg nodig heeft, heeft geen tijd om te wachten.
Als middenveld willen wij een samenleving die sociale bescherming en sociale grondrechten hoog in het vaandel voert. Als middenveld willen wij een samenleving die niet discrimineert en waarin alle burgers zich thuis voelen.
Het is nu aan de parlementsleden om zich uit te spreken of zij ook voor zo’n samenleving kiezen.
Deze brief wordt onderschreven door
- ACV
- ACLVB
- net
- Christelijke Mutualiteit
- ella vzw | Kenniscentrum gender en etniciteit
- EPO
- FAIRWORK Belgium vzw
- Furia vzw
- Geneeskunde voor het Volk
- GRIP vzw
- Hand in Hand tegen racisme vzw
- Instituut Samenwerking Universiteit Arbeidersbeweging,
- Internationaal comité vzw
- JES vzw
- KifKif
- Liga voor Mensenrechten
- Masereelfonds Vilvoorde
- Medimmigrant
- Minderhedenforum
- Netwerk tegen Armoede
- OKRA vzw
- Orbit vzw
- Progress Lawyers Network
- Samana vzw Samenlevingsopbouw
- Vlaams ABVV
- Vluchtelingenwerk Vlaanderen vzw Ten persoonlijke titel:
- Bob Brijs, advocaat
- Evert Zinzen, decaan Faculteit Lichamelijke Opvoeding en Kinesitherapie
- Geert Matthys , docent Artveldehogeschool
- Henri Eisendrat, Prof. Dr. VUB,
- Ilke Adam, VUB
- Karim Zahidi, voorzitter Masereelfonds
- Karin Verelst, wetenschapsfilosoof, VUB
- Kristin Henrard, hoogleraar internationaal recht, Brussels School of Governance
- Marc Rigaux, gewoon hoogleraar Universiteit Antwerpen
- Maxime Stroobant, prof VUB, Gew.senator
- Miep Grouwels, Advocate
- Pascal Debruyne, dr. Politieke Wetenschappen, Onderzoeker Asiel en MIgratie, Odisee Hogeschool
- Raoul Flies, voorzitter Masereelfonds SInt-Niklaas
- Saloua Berdai, gerontoloog, VUB
- Stefaan Verschueren, advocaat-stagiair