Dossier Dienstencheques: voordelig en efficiënt - Ook voor de huishoudhulp?
Het systeem van de dienstencheques trad begin 2004 in voege om de combinatie werk en gezin te ondersteunen, zwartwerk tegen te gaan en jobs te creëren voor kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt. Vlaanderen investeert sindsdien fors in dit systeem. Volgens een evaluatie door het Departement Werk en Sociale economie in 2021 slaagt het stelsel grotendeels in het bereiken van de doelstellingen. Evaluaties van het systeem beperken zich echter voornamelijk tot onderzoek naar tevredenheid van klanten en kosten-batenanalyses voor de overheid. Het Vlaams Netwerk tegen Armoede vraagt meer aandacht voor het perspectief van de werknemer in dit verhaal. Het stelde samen met mensen in armoede een dossier op met ervaringen en aanbevelingen. Daarmee hopen we de kwaliteit en werkbaarheid van het dienstenchequesysteem ook voor de werknemers zelf te verhogen.
Duurzame jobs?
We stellen ons namelijk vragen bij de mate waarin dit systeem ook duurzame jobs creëert. De kwaliteit van arbeid en ondersteuning liggen dikwijls laag. Daarnaast is de job fysiek zeer belastend, waardoor het voor velen slechts deeltijds werkbaar is. Het loon is bijgevolg laag. Als tweede kostwinner binnen het gezin, vormt dat niet altijd een probleem. Voor de vele alleenstaande ouders leidt dit echter tot een gezinsinkomen dat ver onder de armoedegrens ligt.
De recente wijziging in het dienstenchequedecreet, die begeleiding door een meer ervaren huishoudhulp op de werkvloer mogelijk maakt, is een hoopvolle ontwikkeling. Een ontwikkeling die tegemoetkomt aan de nood tot begeleiding van nieuwe medewerkers, die bovendien doorgroeimogelijkheden en carrièreperspectieven biedt voor ervaren huishoudhulpen binnen de sector. Tegelijk beschermt het werken in tandem huishoudhulpen tegen wanpraktijken op de werkvloer, zoals grensoverschrijdend gedrag.
“Ik had een klant die steeds naakt de deur open deed. Ik was toen 19 jaar. Het bureau gaf door aan de man dat hij in het vervolg een broek moest aandoen. Ik moest wel blijven gaan." (De Moazoart, Lokeren)
VDAB-stages
Een andere evolutie, die VDAB-stages introduceert om de instroom in het systeem te vergroten, vinden we zorgwekkend(er). Instappen in een job binnen de dienstenchequesector is al relatief laagdrempelig vanwege de beperkte diploma-, taal- en ervaringsvereisten. Het loon van een huishoudhulp behoort nu al tot de lagere lonen, met een hoger armoederisico tot gevolg. Het Vlaams Netwerk tegen Armoede wil daarom te allen tijde vermijden dat stages in de praktijk de inwerkperiode van dienstenchequemedewerkers zullen vervangen. Deze maatregel zal voornamelijk de dienstenchequebedrijven ten goede komen en zal de arbeidsmarktpositie van (potentiële) huishoudhulpen niet wezenlijk verbeteren.
Als we met het dienstenchequesysteem de algemene tewerkstellingsgraad willen opkrikken, moeten we voornamelijk kijken naar de retentie binnen de sector. Daar spelen de arbeidsvoorwaarden en de werkbaarheid een grote rol. De dienstenchequebedrijven, de Vlaamse overheid en de klant hebben hierin een gedeelde verantwoordelijkheid.
“Iemand van het poetsbureau zou met de huishoudhulp moeten meegaan tijdens een betaalde kennismaking om te zien wat er aanwezig is van materiaal, hoe het huis eruit ziet, wat haalbaar is binnen vier uur.“ (De Moazoart, Lokeren)
Aanbevelingen
Als we met het dienstenchequesysteem de algemene tewerkstellingsgraad willen opkrikken, moeten we volgens het Vlaams Netwerk tegen Armoede voornamelijk kijken naar de retentie binnen de sector. Daar spelen de arbeidsvoorwaarden en de werkbaarheid een grote rol.
Onze aanbevelingen:
- Behartig als dienstenchequebedrijf mee de belangen van je huishoudhulpen
- Zorg voor goede afspraken met en screening van de klanten
- Investeer in duurzame loopbanen
- Bevorder het collectief
- Verhoog de lonen van huishoudhulpen
- Reken minder uren voor een voltijdse job
- Voorzie een dekkende onkostenvergoeding voor dienstverplaatsingen