Een unaniem advies van de sociale partners over de verdeling van de welvaartsenveloppe blijft uit. De koopkrachtcrisis moet een sociaal rechtvaardig antwoord krijgen. Wij verwachten van de regeringen geen uitdieping van de crisis maar extra koopkrachtmaatregelen, en van de werkgevers een verantwoordelijke houding.

Het overleg over de besteding van de enveloppe voor de welvaartsaanpassingen van de sociale uitkeringen voor 2023 en 2024 in de werknemers-, zelfstandigen- en bijstandsregeling had al in het voorjaar moeten starten. De wetgeving schrijft voor dat er tegen 15 september een advies van de sociale partners moet zijn. Die deadline is verstreken omdat de vertegenwoordigers van de werkgevers elke vorm van overleg weigerden.

Deze week bleek dat de werkgeversvertegenwoordigers verkozen om in de plaats discreet te lobbyen bij de regering om de knip te zetten in het wettelijk voorziene budget. Voorstellen om de indexering van de lonen en uitkeringen te beperken, op te schorten of uit te stellen, samen met een stop op de loononderhandelingen via de loonnormwet waren kennelijk niet genoeg. Nu moet ook het mechanisme eraan geloven dat wie recht heeft op een sociale uitkering tegen koopkrachtverlies en armoederisico moet beschermen.

Kennelijk is het besef onvoldoende doorgedrongen hoe zwaar deze crisis er bij iedereen inhakt. Al voor de coronacrisis kampten veel alleenstaanden en gezinnen met ernstige problemen van koopkrachtverlies en/of regelrechte armoede. Met almaar meer mensen die onvoldoende reserves hebben om nieuw onheil op te vangen.

Dat onheil staat nu voor de deur, met de oorlog in Oekraïne en de daaropvolgende dramatische prijsstijgingen. De indexmechanismen en de sociale zekerheid kunnen maar deels bescherming bieden tegen dat onheil. Bovendien zullen de koopkrachtproblemen in het najaar en vooral in de winter zwaar verergeren. De eerste vraag is dan ook welke aanvullende maatregelen nodig zijn om nog meer koopkrachtverlies te vermijden voor de zwaarst getroffenen.

Er kan geen sprake zijn van het ondergraven van structurele mechanismen die de koopkracht vrijwaren en versterken. Het wettelijke voorziene budget voor 2023 en 2024 voor de welvaartsvastheid van de uitkeringen van werknemers, zelfstandigen en anderen die recht hebben op sociale bijstand moet absoluut worden gevrijwaard. Zoveel als mogelijk met ingang vanaf 1 januari 2023, in het diepst van de winter.

Wat betreft de werknemers en de bijstandsgerechtigden hebben de vakbonden hun prioriteiten voor een optimale besteding van het budget overgemaakt aan de federale regering. Ze vragen om nu snel de nodige beslissingen te nemen, zodat de eerste verhogingen op 1 januari kunnen ingaan.

We herhalen dat we nooit zullen aanvaarden dat men op welke wijze dan ook raakt aan de automatische indexering van de lonen en de uitkeringen. Er wordt al te licht voorbijgegaan aan het feit dat het koopkrachtbehoud niet volledig is, door vertragingseffecten en omdat de gezondheidsindex niet alle extra energiekosten bevat. Een verdere aftakeling zou de inkomenssituatie van heel veel alleenstaanden en gezinnen nog problematischer maken.

In plaats van de koopkrachtcrisis verder uit te diepen, verwachten we van de regeringen extra koopkrachtmaatregelen. Onze voorstellen liggen op tafel, zowel om de stijging van de energieprijzen te drukken als om de lagere inkomens extra te ondersteunen. Zoals via het bestendigen en uitbreiden van het sociaal energietarief. En door dat tarief automatisch toe te kennen. Maar ook door de invoering van een basispakket energie aan redelijke prijzen voor iedereen. Waarbij ook de regio’s, binnen hun bevoegdheden, hun deel doen, afgestemd op het beleid van de andere overheden.

De komende dagen moet men nagels met koppen slaan, op alle bestuursniveaus. Niet alleen is de nood hoog, het ergste moet nog komen. Dat vergt dringende actie. En niet alleen aan de uitgavenzijde. Enerzijds leert deze crisis ons dat een basisproduct als energie meer overheidssturing en -controle behoeft. Anderzijds zijn om budgettaire redenen en om redenen van rechtvaardigheid ook maatregelen nodig aan de inkomstenzijde. Er zijn bedrijven die bovenmatig veel winst halen uit de prijsstijgingen en de speculatie. Die moeten nadrukkelijk worden aangesproken, ook om te vermijden dat overheden te veel schulden maken.

Tegenover de grote winnaars van deze crisis staan ook de bedrijven die in de problemen komen. We erkennen ten volle de nood aan tijdelijke steunmaatregelen, zowel voor de vrijwaring van jobs als voor de vrijwaring van de koopkracht. Een voorwaarde is dat tegenover de steun van de overheid ook inspanningen van de aandeelhouders staan. We hopen dat zowel voor de versterking van de koopkracht van de mensen als voor de ondersteuning van kwetsbare bedrijven de komende dagen maatregelen worden genomen. We gaan hier samen door.

Miranda Ulens (ABVV), Marc Leemans (ACV), Mario Coppens (ACLVB), Paul Callewaert (Solidaris Vlaanderen), Luc Van Gorp (CM), Johan Tourné (Samana), Koen Trappeniers (Welzijnszorg), Mark De Soete (Okra), Peter Wouters (Beweging.net), Anne Van Lancker (Decenniumdoelen), Heidi Degerickx (Vlaams Netwerk tegen Armoede), Guy Tordeur (Belgisch Netwerk Armoedebestrijding), Bart Van de Ven (Brussels Platform Armoede).