Het Vlaamse decreet van 9 juli 2021 « houdende wijziging van diverse decreten met betrekking tot wonen » hervormde verschillende elementen van het sociaal huurstelsel. Het Vlaams Huurdersplatform trok samen met zeven andere organisaties (SAAMO, Welzijnszorg, CAW-Groep, Netwerk tegen Armoede, ATD Vierde Wereld, Uit de Marge en de liga voor Mensenrechten) naar het Grondwettelijk Hof en kreeg op maar liefst drie verschillende elementen gelijk. Dit werd gepubliceerd op het Vlaams Huurdersplatform.

De Vlaamse regering had besloten dat gemeentes die al 15% sociale huur hadden geen financiering van Vlaanderen meer konden krijgen om hun aanbod verder uit te breiden, ook al zijn ook in die gemeenten nog ellendig lange wachtlijsten.

Wij wezen erop dat maar liefst 46% van de private huurders tot de wettelijke en ook theoretische doelgroep van het sociaal woonbeleid horen, terwijl die aandelen in stedelijke gebieden nog hoger liggen. Met bovendien lange wachttijden zou deze maximale grens inzake sociale huurwoningen (15%) er dus toe leiden dat kandidaat-huurders nog langer in de kou blijven staan. De maatregel kwam dus neer op een aanzienlijke achteruitgang van het beschermingsniveau van het grondwettelijk recht op een behoorlijke huisvesting. Daarom vroegen we de vernietiging van deze nieuwe bepaling.

Het Grondwettelijk Hof volgde onze redenering, vernietigde de regeling en floot de Vlaamse Regering dus terug. De redenering van de Vlaamse Regering dat deze maatregel nodig was om een geografische spreiding te garanderen, kon het Hof niet volgen. Ze stellen terecht dat in een context waarin zelfs niet alle beschikbare fondsen worden opgebruikt, de financiering van de bouw van sociale huurwoningen in gemeenten waar de grens van 15% al bereikt is of zou worden, geen impact heeft op de financiering in andere gemeenten.

Daarnaast acht het Hof het ongrondwettig dat de huurder, van wie de huurovereenkomst door een rechterlijke tussenkomst is beëindigd wegens ernstige overlast of ernstige verwaarlozing van de sociale woning, zich drie jaar niet meer opnieuw kon inschrijven op de wachtlijst.

Wij voerden aan dat het recht op een behoorlijke huisvesting hiermee is geschonden omdat de Regering reeds over andere, bestaande instrumenten beschikt om de toewijzing tijdelijk te schorsen in deze gevallen. De sociale verhuurder kan de toewijzing ook tijdelijk weigeren als er een risico is voor de fysieke of psychische integriteit van de medebewoners. Deze extra maatregel ging dus veel verder dan nodig met verregaande consequenties voor de betrokken huurders.

Het Hof stelt dat deze maatregel in het licht van de aanzienlijke wachttijd die over het algemeen nog volgt tussen die inschrijving en een eventuele toewijzing, een aanzienlijke achteruitgang veroorzaakt van het beschermingsniveau van het recht op een behoorlijke huisvesting van de betrokkene. Die aanzienlijke achteruitgang is volgens het Hof, gelet op die aanzienlijke wachttijd en het feit dat de sociale verhuurder reeds over andere mogelijkheden beschikt om de toewijzing alsnog te weigeren, niet verantwoord.

Ook dit artikel wordt dus vernietigd door het Grondwettelijk Hof.

Tot slot vernietigt het Hof een aantal bepalingen die betrekking hebben op de gegevensverwerking, omdat geen advies is gevraagd aan de bevoegde toezichthoudende autoriteit. Wij wierpen op dat het decreet vóór zijn aanneming had moeten worden onderworpen aan het advies van de federale Gegevensbeschermingsautoriteit (GBA), conform de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Het Hof stelt dat de gemeenschappen en gewesten een eigen instantie mogen oprichten die belast is met het toezicht op de naleving van de verwerking van persoonsgegevens in de zaken waarvoor zij bevoegd zijn. De Vlaamse decreetgever deed dit ook, maar meldde deze niet aan bij de Europese Unie, zoals nochtans vereist door de AVG.

Dit betekent dat de invoering van diverse decretale bepalingen inzake gegevensverwerkingen met impact op de privacy voorgelegd hadden moeten worden aan de federale Gegevensbeschermingsautoriteit. Het Hof vernietigt dus al deze artikelen.

Maar om de rechtsonzekerheid te vermijden die uit die vernietiging zou voortvloeien, handhaaft het Hof wel de gevolgen van die bepalingen tot de inwerkingtreding van een regeling die voldoet aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming en uiterlijk tot en met 31 december 2023.

Wij bekritiseerden ook de aanpassing van de taalkennisvereiste van A1 naar A2. Het Hof stelde echter dat de vermindering van beschermingsniveau niet aanzienlijk is omdat het over een beperkte verhoging gaat en de huurder de nodige termijn krijgt om het vereiste taalniveau te halen. Deze maatregel wordt dus niet vernietigd.

Ook over de verplichte inschrijving bij de VDAB oordeelde het Hof dat de verplichting niet leidt tot een aanzienlijke vermindering van het beschermingsniveau en dat dit redelijk verantwoord wordt door redenen van algemeen belang.

Het is ongezien dat het Grondwettelijk Hof in één beweging maar liefst drie bepalingen van het woonbeleid vernietigt. Daarmee fluit het Hof de Vlaamse Regering duidelijk terug. De stigmatiserende bepalingen inzake taalkennis en verplichte inschrijving bij de VDAB blijven bestaan, maar inzake privacy, een limiet aan het aandeel sociale huurwoningen en de herinschrijving van huurders die uit hun sociale huurwoning werden gezet wegens overlast of verwaarlozing worden vernietigingen uitgesproken.

Een overwinning voor het Recht op Wonen!

Tot slot geven we nog mee dat het Hof stelt dat de Vlaamse regering gemachtigd is om een nieuw toewijsmodel uit te werken in de sociale huur, maar dat de Raad van State zal moeten oordelen of de nieuwe regeling in strijd is met het grondwettelijk recht op een behoorlijke huisvesting. Dat zal ook het geval zijn, want het Vlaams Huurdersplatform en HUURpunt, ondersteund door 10 andere middenveldorganisaties, heeft hierover een klacht ingediend.