Dossier ziekte en werk: Mensen in armoede aan het woord
Mensen die uit de arbeidsmarkt vallen door ziekte ervaren een verhoogd armoederisico. Er is een sterke relatie tussen gezondheid, werk en armoede: arm maakt ziek, ziek maakt arm. Ziek worden zorgt vaak voor het verlies van werk met een minder gunstige financiële situatie en een verhoogd armoederisico tot gevolg. In het dossier over ziekte en werk In dit dossier staat de stem van ervaringsdeskundigen centraal. Het gaat om mensen die met een langdurige ziekte op en/of onder de armoedegrens leven. Zij formuleerden zes aanbevelingen om de terugkeer naar duurzaam werk mogelijk te maken.
Het aantal mensen in langdurige arbeidsongeschiktheid neemt jaar na jaar toe
Sinds 2019 zijn er in België meer mensen met langdurige arbeidsongeschiktheid dan mensen in werkloosheid. Eind 2023 rapporteerde het Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering (RIZIV) over 526.507 mensen in langdurig zieken en invaliditeit in België. Afgelopen 5 jaar zijn er zo’n 100.000 mensen in langdurige ziekte bij gekomen.
Heel wat mensen, politici, onderzoekers, werkgevers, professionals uit de gezondheids- en tewerkstellingssector hebben een visie over langdurig zieken en hoe zij terug aan het werk kunnen (of moeten) gaan. De stem van mensen met langdurige ziekte ontbreekt vaak en is weinig gehoord in het politieke en maatschappelijke debat. In dit dossier staat de stem van ervaringsdeskundigen centraal. Het gaat om mensen die met een langdurige ziekte op en/of onder de armoedegrens leven.
“Onze maatschappij is sterk gericht op het hebben van werk. Bijdragen aan de samenleving wordt vaak heel eng bekeken en betaalde arbeid wordt gezien als de enige manier om bij te dragen. Als mens die ziek is, is het niet eenvoudig om terug aan die standaard te voldoen. Nochtans kan ik op vele manieren bijdragen aan de samenleving, ook als mens waarvan de gezondheid niet zo goed is.”
Zes aanbevelingen voor de terugkeer naar duurzaam werk
Meer zekerheid over je inkomen zowel tijdens een periode van ziekte (invaliditeitsvallen) als bij overgang naar werk. Er is nood aan een hybride statuut waarbij de combinatie van (ziekte-)uitkering en werk financieel haalbaar wordt.
“Ik heb heel wat verandering van inkomen gehad tijdens de periodes waarin ik ziek was. Na 1 jaar ziekte werd ik invalide en daalde mijn inkomen aanzienlijk. Uiteindelijk heb ik een periode een uitkering via FOD Sociale Zekerheid gehad. Ik begon na mijn herstel terug te werken, werd opnieuw ziek omwille van kanker. Na die behandeling heb ik ook progressieve tewerkstelling opgestart. Ik heb telkens veel onzekerheid over mijn inkomen ervaren.”
Betaalbare en toegankelijke gezondheidszorg is essentieel om het herstel en stabilisatie bij ziekte en uiteindelijk de weg naar werk mogelijk te maken.
“Veel kinesisten en specialisten zijn heel duur. Ik had onlangs een MRI maar ik moest in het weekend komen om wachttijd te vermijden en moest dat surplus betalen. Maar met verhoogde tegemoetkoming moest ik dat eigenlijk niet betalen. Dat kom je dan pas achteraf te weten. Maar ik had anders veel langer moeten wachten.”
Samenwerking tussen werkgevers, werknemers, artsen en ziekenfondsen is broodnodig om te voorkomen dat mensen in ziekte zich een speelbal tussen instanties voelen.
“Weet je, ik vergelijk het een beetje met het volgende: als crimineel ben je onschuldig tot je schuld bewezen is. Hier is het omgekeerd. Als je ziek bent, ben je gezond tot je het hebt bewezen.”
Enkel door inspraak en medezeggenschap kan je vooruitgang in gezondheid en de stap naar werk mogelijk maken. Daarbij zijn inspraak, erkenning en werken op maat sleutelwoorden.
“Ik ben net terug gestart met een terug naar werk-traject op eigen vraag. Maar toen ik belde, kreeg ik direct te horen: 'Aah mevrouw, bent u doorverwezen door de ziekenkas?’ Nee, ik wil zelf terug werken. En het feit dat ze meteen die veronderstelling maken, dat is totaal niet fijn.”
Vrijwilligerswerk en opleiding bieden ruimte om vanuit ziekte een nieuw ritme te vinden, competenties te versterken en op eigen tempo het zelfvertrouwen te laten groeien.
“Ik heb de vraag gesteld om mij te mogen omscholen en het antwoord was: ‘Als je een opleiding kan volgen, dan kan je ook gaan werken.’ Terwijl er wel een immens verschil is tussen een opleiding volgen of fulltime gaan werken, laat staan de twee combineren.”
Een werkgever die inzet op een armoedesensitief en mensgericht HR-beleid bouwt aan sterke en efficiëntere teams én aan een meer duurzame arbeidsmarkt.
“Ik wil terug gaan werken. Zo stilaan voel ik dat het beter gaat, en met mijn werkgever heb ik daarover opnieuw gesprekken. We zoeken samen uit wat aangepast werk voor mij zou kunnen zijn.”
Dialoogmoment 'Mensen in armoede aan het woord over ziekte en werk' op 4/12
Op donderdag 4/12 organiseert het Netwerk tegen Armoede een dialoogmoment 'Mensen in armoede aan het woord over ziekte en werk'. Tijdens het evenement staat de voorstelling van het dossier centraal. Ervaringsdeskundigen in armoede delen hun expertise in een panelgesprek en gaan in gesprek met een aantal experts.
Schrijf je in via het inschrijvingsformulier.
