Bijna een kwart van de Belgen (ongeveer 2,5 miljoen of 21,6%) kan zich geen week vakantie veroorloven (Statbel, 2024). Dat gaat vooral over mensen die een verhoogd risico lopen op armoede en sociale uitsluiting: werkzoekenden (46,5%), huurders (46%), eenoudergezinnen (44,7%) en laaggeschoolden (40,4%) (Statbel, 2024). Hoewel het recht op vakantie en ontspanning een grondrecht is (Artikel 24, Universele Verklaring van de Rechten van de Mens), blijven de drempels torenhoog. Het is vaak een combinatie van financiële, digitale, praktische, sociale, en mobiliteitsdrempels dat ervoor zorgt dat mensen in armoede niet op vakantie kunnen gaan. Nochtans ervaren net deze gezinnen dagelijks enorm veel stress en spanning, en zouden ze enorm veel baat hebben bij er even 'tussenuit' zijn.

“Ik heb niet de middelen om veel leuke dingen met mijn kinderen te doen. Zonder Iedereen Verdient Vakantie zou ik hen veel moeten ontzeggen. Ze zouden werkelijk uitgesloten worden. Door met mijn kinderen op daguitstap te gaan, ervaren zij hetzelfde als andere kinderen en kunnen ze met hen meepraten. Het betekent echt veel voor hen.”

“Ik ben de gelukkigste mens ter wereld om hier samen met al mijn kinderen op gezinsvakantie te zijn met de armoedevereniging. Doordat mijn kinderen niet thuis wonen, is het niet evident om samen mooie herinneringen op te bouwen. Ik ben zo dankbaar dat dit bestaat.”

Om iets aan de vakantiedrempels te doen, keurde het Vlaams Parlement op 29 juni 2022 het Decreet Iedereen Verdient Vakantie goed. Dat decreet moet ervoor zorgen dat élke Vlaming zijn of haar recht op vakantie ten volle kan beleven. Aangezien het een nieuw decreet is, is het belangrijk om de efficiëntie en effectiviteit van het decreet te evalueren. Dat wordt idealiter binnen een tijdspanne van 5 jaar gerealiseerd.

Dit dossier omvat een eerste kwalitatief deel van de evaluatie. Het Netwerk tegen Armoede heeft mee nagedacht over de optimalisatie van het decreet vanuit de praktijk en ervaringen van mensen in armoede en medewerkers van armoedeverenigingen. In functie hiervan startte het Netwerk tegen Armoede samen met Toerisme Vlaanderen een beleidsparticipatief traject op met een 10-tal armoedeverenigingen: Buurtwerk ‘t Lampeke, Centrum Kauwenberg, De Brug Hasselt, De Springplank, De Moazoart, De Zuidpoort, Mensen voor Mensen, PSC Open Huis, T’AnTWOORD, Wijkcentrum De Kring en Wijkpartenariaat De Schakel. Het traject is onderdeel van een officiële Vlaamse armoedetoets. Via een armoedetoets wordt nagegaan of wetgeving en dienstverlening geen onbedoelde effecten heeft voor mensen in armoede.

In dit dossier bespreken we praktijkervaringen en aanbevelingen gelinkt aan de 3 speerpunten in het decreet:

• Bouw een extra subsidielijn in: naast een subsidie voor de organisatie van meerdaagse vakanties, zou er ook een subsidie voor de organisatie van groepsuitstappen mogelijk moeten zijn.
• Betrek de armoedesector voor het bepalen van subsidievoorwaarden, bij bijvoorbeeld de opstart van een nieuwe subsidielijn.
• Maak regionale samenwerking tussen armoedeverenigingen/organisaties mogelijk om in aanmerking te komen voor sociaal-toeristische erkenning.
• Versoepel de subsidievoorwaarde om minstens twee vakanties te organiseren van minimaal 4 overnachtingen.

Medewerkers van armoedeorganisaties weten het beste welke vakantieformule werkt voor bepaalde doelgroepen met volgende aanbevelingen:

• Om de (transversale) toeleidingsopdracht van sociaal-toeristische bemiddelingskantoren te garanderen, is er minimaal 0,2 VTE nodig.
• Zet in op de verdere uitrol van Rap op Stap-kantoren zodat elke Vlaamse stad/gemeente een bemiddelingskantoor voor vrije tijd heeft.
• Faciliteer een samenwerking tussen Rap op Stap-kantoren en Digipunten voor de opleiding van vrijwilligers en de ondersteuning van bezoekers die digitale drempels ervaren (bv. door de koppeling met Itsme).

• Voorzie binnen de projectoproepen een looptijd van minimum 3 jaar.
• Bouw kansen in voor het verduurzamen van goedwerkende projecten. Het faciliteren van projectverlengingen is een goede zaak.
• Schrap de voorwaarde om ‘vernieuwend’ te zijn.
• Schrap regionale limieten of breid ze uit naargelang beschikbaarheid van toegankelijk toeristisch aanbod.

Naast de aanbevelingen over het decreet, bestaat het dossier uit een tweede deel waar we het aanbod van Iedereen Verdient Vakantie onder de loep nemen vanuit het leefwereldperspectief van mensen in armoede. De signalen die we over de jaren heen verzamelden brengen we nu samen in een uitgebreide toegankelijkheidsscan. We evalueren het aanbod op basis van de 7 B’s; Is het aanbod ‘betaalbaar’, ‘bekend’, ‘begrijpelijk’, ‘bereikbaar’, ‘bruikbaar’, ‘beschikbaar’, ‘betrouwbaar’ voor mensen in armoede? Voor elke B voorzien we enkele getuigenissen die de grootste uitdagingen beschrijven, en maken we concrete aanbevelingen.

Laat dit dossier een inspiratiebron zijn om de goede werking van Iedereen Verdient Vakantie nog meer aan te scherpen. We willen vakantieaanbieders, lokale besturen en de Vlaamse overheid inspireren om dat extra tikkeltje meer te doen wat betreft het toegankelijk maken van het aanbod. Kleine initiatieven kunnen zoveel betekenen voor mensen die vakantiedrempels ervaren.

“De mensen die hier werken om onze vakantie mogelijk te maken zijn zo vriendelijk: van baliemedewerkers, de kuisploeg, tot keukenpersoneel. Je ziet dat iedereen begaan is met ons en hier ook graag aan de slag is. Het maatschappelijk engagement van de eigenaar is doordrongen in heel de werking; er wordt sterk ingezet op het bereiken van maatschappelijke kwetsbare groepen en er is ook bewust voor sociale tewerkstelling gekozen.” - medewerker armoedevereniging