Vlaanderen is een van de rijkste regio’s ter wereld. Maar dat betekent niet meteen dat we een uitstekend onderwijssysteem hebben met gelijke kansen voor iedereen. Al te vaak bepaalt de plaats waar je wieg staat je toekomst. Heel wat gezinnen ondervinden dagelijks stress door ontelbare financiële drempels en structurele uitsluiting. Daarom dringt een kostenbewust schoolbeleid zich op. Zo weten ouders waaraan zich te verwachten als de schoolfactuur komt. Aan het eind van dit schooljaar lopen al facturen binnen voor de start van het volgende. Daarom roepen we alle scholen op om deel te nemen aan de Boekencheck in september zodat elke leerling op 1/9 kan starten met het nodige leermateriaal. Elke leerling verdient het recht op kansrijk en betaalbaar onderwijs. Onderwijs is geen luxe!

Een mama in een kwetsbare positie over de dagelijkse stress thuis: “Als mijn kinderen van school thuiskomen, open ik de agenda en hoop ik dat er niets instaat dat ze morgen moeten meenemen, dat ik dat nog moet gaan kopen. Financieel is dat wel moeilijk en ik zie dat het ook stressvol is voor mijn kinderen.”

Deze opinie is van de hand van Colette Victor en Saar Lambrechts en kwam tot stand samen met vzw Krijt, GO! ouders, Vlaamse Scholierenkoepel en VCOV. De opinie werd gepubliceerd op de website van Knack op 26/6/2024.

De Vlaamse Onderwijsraad publiceerde onlangs een advies rond de (on)betaalbaarheid van het hoger onderwijs. Hun oproep tot een kostenbewust beleid en voldoende overheidsfinanciering mag echter niet beperkt worden tot een probleem in het hoger onderwijs. Ook in ons lager en secundair onderwijs zijn er gezinnen die de schoolfactuur niet kunnen betalen. Voor deze gezinnen liggen ontelbare financiële drempels en structurele uitsluiting op de loer: van kosten voor het middagtoezicht en de inkom voor het schoolfeest, te dure uitstappen tot het al dan niet hebben van het nodige schoolmateriaal. Zelfs de basale verwachting dat álle leerlingen aan het volledige onderwijsaanbod mogen deelnemen, kunnen niet alle scholen waarmaken. Zei er iemand iets over onderwijs op twee snelheden? Waar blijft de collectieve verontwaardiging?

Een mama verwoordde het als volgt: “Mijn zoon kon niet mee op bosklas omwille van de kostprijs. De juf zei toen plots dat er op school een zorgkas was. Hierdoor zou hij wel mee kunnen. Maar mijn zoon had zelf al besloten dat hij niet mee zou gaan, hij wist dat we het niet zouden kunnen betalen.”

De vorige Vlaamse Regering vroeg aan scholen om actief kosten te beheersen, een kostenraming mee te geven en de communicatie aan te gaan met ouders die moeite hebben om de schoolfactuur te betalen. We zien dat enorm veel scholen hier werk van maken, maar op zoek zijn naar handvatten en toereikende werkingsmiddelen. Anderzijds zijn er ook scholen die er bewust geen aandacht aan besteden. Zij stellen geen kostenraming (de zogenaamde bijdrageregeling) op of verbergen deze ergens in het schoolreglement waarin bijna niemand ze terugvindt. Of ze maken er wel een en houden zich er niet aan. Het is een loterij of een school al dan niet een kostenbewust beleid voert. Scholen hebben een zorgplicht, met de nadruk op ‘plicht’. En als zij zich hier niet aan houden, is het aan de overheid om hierin bij te sturen. We roepen op om de termen ‘bijdrageregeling’ en ‘zorgplicht’ in het volgende regeerakkoord op te nemen.

Zo vertelde een mama ons vorige maand over de kosten: “Ik hou heel strikt alle schoolkosten bij. Op dit moment heb ik al 178 euro méér betaald dan op de bijdrageregeling staat en de laatste factuur van dit schooljaar heb ik zelfs nog niet gekregen.”.

Want waar blijft die collectieve verontwaardiging over verplicht aan te kopen laptops van 700 euro en boekenpakketten die jaarlijks meer dan 300 euro kosten? Die worden na 10 maanden dan ook nog eens weggegooid vanwege de amper gebruikte invulboeken. Waarom kijken we steeds de andere kant op als boekenleveranciers en educatieve uitgeverijen commerciële principes vooropstellen en woekerwinsten boeken ten koste van onze jongeren? Kinderen in armoede zitten weken of maanden zonder materiaal omdat hun school de verantwoordelijkheid niet kan of wil nemen. Ze kunnen niet mee met de digitale revolutie omwille van de kostprijs. Als gevolg daarvan worden ze gestraft omdat ze niet in orde zijn. Is dit wat wij verstaan onder gelijke onderwijskansen?

Zo getuigde een ouder onlangs dat haar zoon moest nablijven omdat er een bestekmap miste: “Ik kreeg via smartschool een bericht dat hij moest nablijven omwille van die map. Eerlijk: ik had die inderdaad nog niet gekocht. Tijdens het plaatsen van de bestelling had ik onvoldoende middelen om alles te betalen. Ik heb dan mijn prioriteiten gesteld. De lesinhoud leek me belangrijker dan een mapje waar dat in moest zitten.”

Verontwaardiging is niet genoeg. Als we het talent en potentieel van tienduizenden jongeren niet willen verspillen, is het tijd voor actie! Tijd om samen met directeurs, schoolbesturen, lokale beleidsmakers, koepels en het Vlaamse beleid de handen in elkaar te slaan. Als samenleving moeten we eisen dat gelijke onderwijskansen eindelijk worden gerealiseerd. Dit kan door als school een kostenbewust beleid in te voeren, deel te nemen aan de Boekencheck in september en verder ook in te zetten op een partnerschap tussen ouders en school. De overheid kan inzetten op de bijdrageregeling en scholen houden aan hun zorgplicht. Want één ding staat vast: in een rijke regio als Vlaanderen mogen we niemand het recht op kansrijk en betaalbaar onderwijs ontzeggen.