Moet de Vlaamse kinderopvang toegankelijk zijn voor iedereen of alleen voor tweeverdieners die samen minstens 4/5de werken? Op 26 maart vond in het Grondwettelijk Hof een openbare zitting plaats over de verscherpte voorrangsregels in de kinderopvang. Twintig organisaties, waaronder het Netwerk tegen Armoede, spanden de Kinderopvangzaak aan - een historische coalitie. Samen met de ouders en kinderen die de crisis in de kinderopvang een gezicht gaven in het Vlaams Parlement, trokken ze naar het Grondwettelijk Hof. De advocaten van de coalitie pleitten tegen de discriminerende voorrangsregels en vroegen om ze meteen af te schaffen.

De verscherpte voorrangsregels leidden in 2024 tot grote verontwaardiging bij twintig middenveldorganisaties. Met de Kinderopvangzaak dienden zij een verzoekschrift met de vraag om de regels te vernietigen bij het Grondwettelijk Hof in op 13 mei 2024. De organisaties vroegen via verschillende acties aandacht voor een kwaliteitsvolle én toegankelijke kinderopvang. De juridische kosten werden deels gefinancierd door de verzoekende organisaties. Er loopt een crowdfundingactie, die al meer dan 30.000 euro opbracht en daarmee het brede draagvlak voor de zaak illustreert.

Lies Michielsen, advocaat bij Progress Lawyers Network, licht toe: “Deze voorrangsregels zijn discriminerend voor iedereen die niet aan de voltijdse norm voldoet. Ze treffen duizenden gezinnen en druisen in tegen fundamentele rechten.”

Heleen Struyven, woordvoerder van de Kinderopvangzaak, benadrukt het maatschappelijk belang van kinderopvang: “Goede kinderopvang is een recht, dat nu onder druk staat in Vlaanderen. Naast een economische functie, heeft kinderopvang een belangrijke sociale en pedagogische functie. Een kind naar de opvang kunnen brengen, betekent dat ouders kunnen werken, studeren, solliciteren of zorgen.
Maar ook dat kinderen zich goed kunnen ontwikkelen en dat gezinnen ruimte hebben om deel te nemen aan de samenleving. Een goede, kwalitatieve kinderopvang is daarom een belangrijk middel in de strijd tegen (kinder)armoede.”

Op 26 maart verzamelden ouders, kinderen, verzoekers en ondersteunende organisaties om 13u aan het Grondwettelijk Hof. Er waren getuigen aanwezig die de pers te woord stonden. Om 14u volgden ze samen de openbare zitting.

Er is een ernstig plaatstekort in de Vlaamse kinderopvang: vorig jaar kregen vier ouders op tien die een plaats in de kinderopvang aanvroegen, geen plek. Door deze voorrangsregels wordt het bijna onmogelijk voor een gezin dat minder dan 4/5de werkt om een plaats te vinden en vallen tienduizenden ouders met een kleintje op komst uit de boot. Met de nieuwe voorrangsregels wordt 90% van de plaatsen in de inkomensgerelateerde opvanginitiatieven (T2) voorbehouden aan ouders die (samen) minstens 4/5de werken of een dagopleiding volgen. Een voorrang voor werkenden
bestond al. Maar de uitsluiting van deeltijds werkenden is een trendbreuk. Net als de forse vermindering van het aantal plaatsen dat kunnen voorbehouden worden aan kwetsbare gezinnen: van minstens 20% van de plaatsen is dat nu herleid tot maximum 10%.

Ondanks negatieve adviezen van tal van instanties – de Vlaamse Sociaal-Economische Raad (SERV), de Vlaamse Raad voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin (WVG), de Raad van State, het Agentschap Opgroeien en het Kinderrechtencommissariaat – werd deze wijziging doorgevoerd. De nieuwe voorrangsregels gaan voorbij aan de sociale functie van kinderopvang en vernauwen kinderopvang tot zijn economische functie. Zo maakt de Vlaamse Regering kinderopvang tot een privilege in plaats van een recht.

De voorrangsregels zijn discriminerend voor iedereen die deeltijds werkt. Niet in het minst voor vrouwen: vier op de tien werkende vrouwen zijn deeltijds aan de slag, omdat ze de combinatie werk-gezin anders niet kunnen bolwerken of omdat ze in sectoren actief zijn waar hoofdzakelijk deeltijdse contracten worden aangeboden (bv. zorg of dienstenchequesector). Vrouwen maken bovendien ook de meerderheid uit van de langdurig zieken. Net voor deze mensen is kinderopvang een opstapje naar
financiële autonomie, een vast contract of duurzaam werk.

De uitspraak van het Grondwettelijk Hof wordt in mei-juni verwacht. De zaak krijgt mogelijk nog een staartje. In mei 2024 werd het kinderopvangdecreet per ongeluk aangepast, waardoor de voorrangsregels tijdelijk verdwenen. In december 2024 werden ze opnieuw ingevoerd.