Op 22/1/2024 kwam het nieuwe vijfjaarlijkse rapport van SAM vzw over huishoudens in schuldhulpverlening uit. Opmerkelijk is dat 70% van de huishoudens in schulden alleenstaanden of alleenstaande ouders zijn. Ook in de armoedestatistieken zien we dat deze groepen extra kwetsbaar zijn. Plotse levensgebeurtenissen zoals een scheiding, het verlies van werk of ziekte zijn de belangrijkste redenen dat mensen plotseling financieel niet meer toekomen en in een schuldenspiraal belanden.

In De Morgen verscheen het verhaal van alleenstaande mama Natasja, die meewerkte aan het programma Zorgen voor Mama. In onze verenigingen zien we ook heel wat alleenstaanden en alleenstaande ouders met schuldenproblematiek.

Op 26/1/2024 waren onderzoekster Aurélie Smets en ervaringsdeskundige Christophe Teirlinck te gast bij Radio 1 in het programma Zijn er nog vragen? Christophe vertelde over zijn ervaringen met collectieve schuldenregeling. Samen met Aurélie van SAM vzw gaven we meer uitleg over welke mensen er nu in schulden zitten en hoe het voelt om hiermee te maken te krijgen.

Opvallend: heel vaak zijn het mensen met een voltijdse baan die door een plotse tegenslag in de problemen raken. We reikten ook structurele oplossingen aan voor de drempels waar mensen tegenaan lopen bij de collectieve schuldenregeling. Zo moet er bijvoorbeeld werk gemaakt worden van inkomens boven de Europese armoedegrens, automatische rechtentoekenning en betere en toegankelijke communicatie tussen schuldbemiddelaars en cliënten.

Aurélie: "De laagste lonen en uitkeringen moeten omhoog boven de armoededrempel. De duurtijd van de collectieve schuldenregeling moet misschien herzien worden."

Mensen in collectieve schuldenregeling hebben hun budget niet in handen en het gevoel dat alles voor hen beslist wordt. Het leefloon is vaak ook te laag.

Christophe: "Ik moest het stellen met 50 euro per week. Dan moet je keuzes maken: betaal ik deze week mijn benzine of mijn medicatie."

Een aantal verhalen van mensen uit onze verenigingen:

“Tijdens de scheiding kwam ik erachter dat mijn man heel veel zaken op krediet had aangekocht en deze niet afbetaalde. Hierdoor waren de schulden hoog opgelopen. Aangezien hij de financiën regelde, tekende ik als hij mij dat vroeg, want ik vertrouwde hem. Hierdoor had ik als alleenstaande vrouw met een invaliditeitsuitkering een schuldenberg waar ik het einde niet van zag. Ik ben dan onmiddellijk in collectieve schuldenregeling gegaan om het niet nog erger te maken.” - alleenstaande vrouw

“Toen ik ziek werd en een ziekte-uitkering kreeg, kon ik de afbetaling van een kredietlening bij de bank niet meer doen. Al snel kwam ik in een vicieuze cirkel terecht. Daardoor kon ik ook mijn huur, elektriciteit en andere kosten niet meer betalen. Het was moeilijk om de stap naar het OCMW te zetten, dus ik heb er lang mee gewacht. Ik kwam in collectieve schuldenregeling terecht en kreeg een leefgeld van 120 euro per week voor mij en mijn zoon. Zo ben ik er in geslaagd om al mijn schulden af te betalen in 3 jaar.” - alleenstaande mama

Het overgrote deel van de schulden waar gezinnen mee te maken krijgen, zijn dan ook overlevingsschulden. Door de koopkrachtcrisis zijn de prijzen enorm gestegen terwijl de laagste uitkeringen niet evenredig mee gestegen zijn. Daarenboven liggen de meeste uitkeringen nog steeds onder de Europese armoedegrens. Het Netwerk tegen Armoede blijft dan ook pleiten voor het optrekken van alle uitkeringen tot boven de Europese armoedegrens zodat huishoudens voldoende middelen hebben om te voorzien in hun levensbehoeften. Daarnaast dient ook de schuldindustrie verder aan banden gelegd te worden.

“Armoedeonderzoekers zeggen al langer dat uitkeringen te laag liggen, zeker voor eenoudergezinnen”, zegt socioloog Elias Storms (UAntwerpen). “Vaak komt het neer op hetzelfde: ze moeten met een inkomen verschillende monden voeden, de huur betalen en alle andere kosten dragen. Met zo’n krap budget is niet veel nodig om van kleine achterstallen problematische schulden te maken.”

Het rapport van SAM toont dat er nog een belangrijke poot onder handen dient te worden genomen. Een op de vijf (21,3 procent) mensen in schuldbemiddeling noemt de opstapeling van invorderingskosten een van de belangrijkste schuldoorzaken. “Zeker de uitvoeringskosten door gerechtsdeurwaarders moeten aangepakt worden”, zegt Storms.